Claire is de oprichtster van Learning Service, een initiatief dat mensen aan het denken wil zetten over verantwoorde manieren van vrijwilligerswerk. Ze heeft hier een boek over geschreven en reist momenteel rond de wereld en gaat met zo veel mogelijk mensen het gesprek aan over vrijwilligerswerk in het buitenland.
“Zelf ben ik ook begonnen als vrijwilliger,” geeft Clair toe. “Ik vertrok met de beste bedoelingen naar het buitenland. Ik wilde een bijdrage leveren aan een betere wereld en een vrijwilligersproject leek mij de perfecte manier om dit te doen. Eenmaal aangekomen in het land, was de realiteit helaas anders helaas dan dat ik me had voorgesteld. Hoe meer ik me verdiepte in het project, hoe meer problemen ik zag. Ik merkte dat mijn vrijwilligerswerk weinig bijdroeg aan de gemeenschap en begon vertrouwen te verliezen in mijn eigen capaciteiten. Nu, jaren later, zie ik in dat dit niets met mij persoonlijk te maken had, maar met het systeem van vrijwilligerswerk.”
Vrijwilligerstoerisme
Vrijwilligerswerk probeert toerisme en ontwikkelingswerk te combineren. Maar deze twee liggen te ver uit elkaar om succesvol te zijn voor alle betrokkenen. Bij toerisme draait het om de ervaring van de reiziger, terwijl bij ontwikkelingswerk de lokale gemeenschap en het bijdragen aan hun behoeften centraal staat. Vandaar dat bij zogenoemd ‘voluntourism’ (vrijwilligerstoerisme) vaak een van de twee partijen, of soms zelfs beiden, teleurgesteld worden.”
Meer kwaad dan goed
“Het is fantastisch dat er zoveel mensen zijn die iets positiefs willen bijdragen aan de wereld. Helaas krijgen ze nu niet echt een kans, omdat het vrijwilligerswerk dat wordt aangeboden vaak het tegenovergestelde effect heeft. Momenteel doen vrijwilligers – onbedoeld – vaak meer kwaad dan goed. Zeker in situaties waar kwetsbare kinderen bij betrokken zijn, zoals bij weeshuistoerisme. Ik vroeg me af: wat is er nodig om te zorgen dat goede intenties kunnen leiden tot iets betekenisvols?” Vanuit die vraag is Learning Service ontstaan.
Eerst leren en dan helpen
Learning Service is meer een ideologie dan daadwerkelijk een concreet alternatief voor het huidige vrijwilligerstoerisme. De belangrijkste boodschap die wij uitdragen is “je moet bereid zijn te leren voordat je kunt helpen”. De term “leren” kan heel breed opgevat worden. Zo kan je bijvoorbeeld leren over de context waar je wil gaan helpen, maar ook over jezelf leren door jezelf af te vragen ‘waarom wil ik eigenlijk op reis?’.
Gericht op de lange termijn
Op deze manier vrijwilligerswerk doen is bijvoorbeeld voor langere tijd naar een land gaan en je twee of drie jaar verbinden aan een project. Maar het kan ook voor kortere tijd zijn: je bijdragen kunnen dan bijvoorbeeld liggen op het terrein van culturele uitwisseling of het geven van trainingen in een onderwerp waar je goed in bent. Er zijn nog veel andere opties. Tenminste, als je als vrijwilliger openstaat om te leren van al je ervaringen. Het doel van dit leren is een manier vinden die voor de lange termijn hulp biedt. Zo kan je na terugkomst jouw opgedane kennis gebruiken om campagne te voeren voor het project. Je kan ook besluiten dat je je beroepskeuze erdoor laat bepalen, of simpelweg dat je je consumptiegedrag aanpast. Het concept van ons boek is heel breed. Ons doel is duidelijk maken dat een reis veel kan bijdragen als de vrijwilliger zijn ervaring meeneemt en zich ook thuis inzet voor een betere wereld.”
Nog veel werk verzetten
Nederland is, samen met Australië, een voorloper als het gaat over ons bewustzijn van het effect van vrijwilligerswerk in het buitenland. Toch is er nog veel werk te verzetten. De vrijwilliger zelf speelt daarin een grote rol. Stel dat weeshuistoerisme straks verboden wordt door de overheid, dan kunnen weeshuizen gemakkelijk blijven bestaan onder een nieuwe naam zoals ‘kostschool’ of ‘kinderopvang’. Daarom is het zo belangrijk dat vrijwilligers zélf en bewust kiezen naar welk project ze gaan en de juiste vragen stellen.”
Tips voor vrijwilligers
“Petje af voor alle vrijwilligers die graag iets willen bijdragen aan een betere wereld. Neem alleen wel eerst de tijd om kennis op te doen; over het land, de cultuur, de taal, het project en jezelf. Dit zodat jouw goede intenties daadwerkelijk worden omgezet in positieve uitkomsten. Ik heb er alle vertrouwen in dat jonge mensen een nieuwe betekenis kunnen geven aan “making a difference”.’
